Vücuttaki kan hücrelerinin üretilmesinden, kemik iliğinde bulunan “kök hücreleri” sorumludur.Kemik iliğinin hasarlandığı veya fonksiyonunu kaybettiği durumlarda çeşitli yollardan elde edilen yeni “kök hücrelerin” vücuda damar yolu ile tekrar yerleştirilmesine “kemik iliği nakli” denir.

Kök hücrelerin alındığı kişi donör / verici olarak adlandırılır ve donöre göre kemik iliği nakilleri sınıflandırılır. Şöyle ki;

• Otolog nakil:
  • Donör hastanın kendisidir. Hastadan alınan kök hücreleri dondurulup belli prosedürler sonrası tekrar kendisine nakledilir. Burada amaç tedavi için verilecek yüksek doz kemoterapi ve/veya radyoterapi ile hasarlanan kemik iliğinin bir anlamda sıfırlanarak tekrar başlatılmasıdır. Multipl myelom, Hodgkin lenfoma, Hodgkin dışı lenfoma ve Akut miyeloid lösemi otolog naklin yapılabileceği hastalıklar arasındadır.
• Allojenik nakil:
  • Donör bir başkasıdır. Bu seçenekte verilecek kök hücrelerinin, hasta ile doku uyumunun (HLA uyumu) olması şartı vardır. Doku uyumu ne kadar yüksek olursa başarı şansı artmaktadır. 8/8 veya 10/10 oranında uyum tam uyum, 7/8 veya 9/10 oranında uyum iyi uyum olarak kabul edilir. Dolayısı ile bu tip nakillerde genetik benzerliği nedeniyle akrabalar ön planda adaylardır. Akrabada donörden yapılan bu nakiller “Allojenik akrabadan nakil” veya “Allojenik related nakil” olarak isimlendirilir. Akrabalar arasında uyumun olmaması durumunda ise yurtiçi ve yurtdışı kök hücre bankaları taranarak uyumlu donör aranır. Bu nakil ise “Allojenik akraba dışı-unrelated nakil” olarak isimlendirilir. Bazı akut ve kronik lösemi tipleri ve lenfoma türlerinde allojenik nakil önemli bir tedavi seçeneğidir.
• Haploidentik nakil: 
  • Tam uyumlu uygun donör bulunamadığı durumlarda, hasta ile donör arasında HLA uyumsuzluğu olan 1. Derece akrabadan (anne-baba-kardeş-çocuk) yapılan nakil “haploidantik nakil” veya “kısmi uyumsuz nakil” olarak isimlendirilir. En az %50 uyum sağlanmış olur.

 

Kök hücreler donörün kemik iliğinden ya da damar yolu ile periferik kanından minimal invaziv yöntemler ile temin edilir. İşlem öncesi donöre 5 günlük bir tedavi verilerek kök hücrelerin dolaşıma çıkarılması sağlanır. Kök hücre için donör olmanın erken veya geç dönem her hangi bir zararı bulunmamaktadır. Bazı vakalarda birkaç gün boyunca işlem yapılan yerde sertlik ve genel vücut yorgunluğu olabilir. Donör vücudu birkaç hafta içinde kök hücrelerin yerini doldurur.

 

Tüm nakillerde en önemli sorun işlemin başarısız olması yani verilen kök hücrelerin kemik iliğinde yeteri kadar yerleşememesidir. Bu durumda nakil prosedürü tekrar edilir. Diğer bir istenmeyen durum ise hastalığın ilik nakline rağmen tekrarlamasıdır. Bu durumda da yeni tedavi protokolleri uygulanır.

Ek olarak allojenik nakillerden sonra vericinin güçlü hücrelerinin hastanın hücrelerine karşı reaksiyon vermesi, yani Graft Versus Host Hastalığı (GVHD) önemli sorunlar arasında yer alır ve ciddi mücadele gerektirir. Bu durum akraba nakillerinde %30-40, akraba dışı nakillerinde ise %50-60 oranında görülebilir.

Nakil işlemi sonrası özel odalarda yoğun takip altında tutulan hastanın taburculuk sonrası da rutin poliklinik takip programlarına uyması gerekmektedir. Önceleri haftalık olan kontroller daha sonra aylık ve yıllık kontrollerle devam eder. Normal çalışma hayatına dönüş için 6 aylık bir süre geçmesi gerekebilir.

Ekleme Tarihi: 25.09.2023
Güncelleme Tarihi: 25.09.2023
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu