Zona Hastalığı Nedir? Zona Belirtileri ve Nedenleri

08 Ocak 2023

Zona Hastalığı Nedir?

Zona hastalığı, dermatomal yerleşim gösteren; ağrı, kızarıklık ve kabarcıklarla belirginleşen, aslen suçiçeği hastalığına yol açan Varisella zoster virüsü (VZV)'nün ikincil enfeksiyonu ile oluşan bir hastalıktır. Bu virüsün ikincil reaktivasyonuna neyin sebep olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, hücresel bağışıklık sisteminin zayıflamasının bu süreçle ilişkili olabileceği düşünülmektedir.

Zona hastalığı, Varicella zoster virüsünün sebep olduğu bir hastalıktır. Bu virüs aynı zamanda çocukluk döneminde geçirilen suçiçeği hastalığının da sebebini oluşturur. Suçiçeği geçiren kişilerde virüs vücutta kalmaya devam eder, ancak uyku halinde kalır. Daha sonra yaşlılık, bağışıklık sistemi zayıflaması veya stres gibi sebeplerle aktive olabilir. Aktive olan virüs, sinir hücrelerinde çoğalır ve ciltte ağrılı döküntülere neden olur.

Herpes zoster olarak da adlandırılan ve halk arasında gece yanığı olarak bilinen zona, döküntü olmaksızın ortaya çıkabilir. Fakat genellikle ağrılı, kaşıntılı veya her ikisini de içeren tek taraflı ve vücudun orta hattını geçmeyen dermatomal döküntü görünümü ile ortaya çıkar.

 

Zona Neden Olur?

Zona, suçiçeği hastalığına neden olan Varicella zoster virüsü kaynaklı bir hastalıktır. Suçiçeği geçirmiş olan hemen her kişi, potansiyel olarak zona hastalığına yakalanabilir. Bununla birlikte, her suçiçeği geçiren kişi zona geliştirmez. Suçiçeği iyileştiğinde virüs, sinir sistemine yerleşebilir ve uzun yıllar uykuda kalabilir. Zamanla tekrar aktive olabilen virüs, sinir yollarını takip ederek ciltte zona hastalığına neden olabilir.

Zona oluşumunun nedeni tam olarak bilinmiyor olsa da, yaşla birlikte bağışıklık sisteminin zayıflamasının etkili olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle, yaşlı kişilerde ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde zona daha sık görülür.

Varisella zoster virüsü, Herpes virüsü olarak bilinen; normalde uçuk ve genital herpes gibi enfeksiyonlara neden olabilen bir virüs grubunun parçasıdır. Zona ayrıca Herpes zoster olarak da adlandırılır, ancak suçiçeği ve zona hastalıklarına neden olan virüsler farklıdır.

Zona hastalığına sahip kişiler, taşıdıkları Varicella zoster virüsünü suçiçeği bağışıklığı olmayan kişilere geçirebilir. Bu genellikle zona döküntülerinin açık yaralarıyla doğrudan temas yoluyla gerçekleşir. Bu durumda, bireyler virüsle enfekte olabilir ve suçiçeği geliştirebilirler, ancak her zaman zona hastalığına yakalanmazlar.

Zona hastalığının gelişiminde Varisella zoster virüsü enfeksiyonu gerekli olmakla birlikte bazı durumlar zona riskini artırabilir. Bağışıklık sistemi zayıf kişilerin zona hastalığına yakalanma riski normal sağlıklı kişilere göre 100 kat daha fazla olduğu düşünülmektedir. Kemik iliği veya organ nakli ya da lösemi, lenfoma veya solid maligtine (kötü huylu tümör) gibi herhangi bir nedenle kemoterapi ve/veya radyoterapi gören kişiler zona hastalığı açısından risk altında olabilir. HIV enfeksiyonu, romatoid artrit veya lupus eritematozus (kelebek hastalığı) gibi hastalıklar nedeniyle uzun süreli immünsüpresif ilaç kullanımı da zona hastalığı gelişiminde rol oynamaktadır. Ayrıca diyabetinde zona gelişimi açısından risk faktörü olduğu bilinmektedir.

 

 

Zona Belirtileri Nelerdir?

Zona hastalığı, genellikle belirgin bir şekilde ağrı ile başlar. Bu ağrı, uyuşma, karıncalanma, yanma veya keskin bir ağrı olabilir. Ağrının başlamasından birkaç gün sonra, cildin etkilendiği bölgede kırmızımsı lekeler ve şişlikler belirir. Bu döküntüler daha sonra kabuk bağlayarak su dolu kabarcıklara dönüşebilir. Zona belirtileri ve semptomları, genellikle vücudun sadece bir tarafında (sol veya sağ) ortaya çıkar. Kabarcıkların olgunlaşmasının ardından, bireylerde kaşıntı hissi görülebilir. Bu, enfeksiyonun yarattığı inflamatuar yanıtın bir sonucudur. Hastalığın erken dönemlerinde, ateş, halsizlik ve genel bir kötü hissetme olabilir. Etkilenen bölgelerdeki ağrı, döküntü düzeldikten sonra bile devam edebilir. Bu durum postherpetik nevralji (PHN) olarak bilinir. Nadiren, zona gözün çevresini etkileyebilir ve bu durum ciddi bir komplikasyon olabilir. Gözün içindeki yapıları etkileyen zona, görme kaybına yol açabilir.

 

Zona Nasıl Teşhis Edilir?

Dermatoloji doktoru zona hastalığının teşhisi için hastanın yaşadığı belirtiler ve semptomlar hakkında detaylı bilgi alır. Ağrı, yanma, kaşıntı, döküntüler, ateş, halsizlik gibi belirtileri sorgular. Hastanın cildindeki döküntüleri ve kabarcıkları inceleyerek, enfekte olan dermatomun lokalizasyonunu değerlendirir. Bu, zona tanısının önemli bir adımıdır. Suçiçeği geçmişi var mı yok mu kontrol edilir. Suçiçeği geçmişinde bulunmayan kişilerde zona daha nadir görülür. Zona teşhisi genellikle klinik belirtiler ve muayene ile konur. Ancak bazen döküntülerin nedeni kesin olarak belirlenemeyebilir ve bu durumda döküntü örneği alınarak laboratuvar testlerine gönderilebilir. Belirtiler ve döküntülerin evrimi doktor tarafından gözlemlenir. Tedavi başladıktan sonra, hastanın yanıtı ve gelişimi izlenir.

 

Zona Tedavisi Nasıl Olur?

Zona tedavisinde en yaygın kullanılan ilaçlar antiviral ilaçlardır. Bu ilaçlar Varisella zoster virüsünün yayılmasını kontrol altına alır, enfeksiyonun süresini kısaltır ve şiddetini azaltır. Zona, şiddetli ağrıya neden olabilir. Ağrıyı hafifletmek ve kontrol altına almak için ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. Zona döküntüleri üzerine uygulanan kremler ve losyonlar, kaşıntıyı ve ağrıyı hafifletebilir. Eğer zona sonrası ağrı devam ederse (PHN), antidepresanlar, antikonvülsan ilaçlar ve opioid ağrı kesiciler gibi ilaçlar kullanılabilir. Zona göz bölgesini etkilerse (oftalmik zona), özel tedavi gerekebilir. Gözün iç yapısını etkileyen durumlar için oftalmolojik tedavi düşünülebilir.

 

Zona Hastalığında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Döküntülü yara bölgesini kuru ve temiz tutmaya özen gösterin.
• Virüsün başkalarına bulaşmasını engellemek için mümkünse döküntü bölgesini örtün. Ancak örtünün deriye yapışmamasına dikkat edin.
• Kabarcıkların üzerine antibiyotik kremler sürmemeye dikkat edin, çünkü bu iyileşme sürecini yavaşlatabilir.
• Kızarmış ve hassaslaşmış bölgeyi kaşımamaya özen gösterin. Tırnaklarınızı kullanarak çizmemek önemlidir, çünkü bu kabarcıkların yayılmasına, enfeksiyona ve yara izlerinin oluşmasına neden olabilir.
• Banyo veya duştan sonra yara bölgesini temiz bir havluyla nazikçe kurulayın. Yarayı ovma veya kaşıma işlemlerinden kaçının.
• Kişisel havlunuzu başkalarıyla paylaşmaktan kaçının.
• Pamuklu giysiler tercih edin. Sentetik malzemelerin cilde tahriş edici olabileceğini unutmayın.
• Soğuk uygulamalar ve duşlar rahatlatıcı olabilir. Ancak buz paketini doğrudan yara bölgesine temas ettirmemeye özen gösterin. Onu bir bez veya havluyla sarmak ve yara bölgesinin üzerine yerleştirmek daha iyidir.
• Suçiçeği aşısı olmamış, bağışıklığı düşük hamile kadınlar, bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve bir aylıktan küçük bebeklerle temas etmekten kaçının.
• Giysilerinizi paylaşmayın.
• Temas sporlarından kaçının.
• Ellerinizi sık sık yıkayarak hijyen kurallarına dikkat edin. Bu, enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olacaktır.

 

Zona Hastalığı Bulaşıcı mıdır?

Zona hastalığı bulaşıcıdır. Zona, özellikle suçiçeği geçirmiş olan kişilerde ortaya çıkar. Suçiçeği geçiren kişilerde virüs vücutta kalmaya devam eder ve uykuda kalır. Yaş ve bağışıklık sisteminin zayıflamasıyla birlikte zona hastalığı olarak ortaya çıkar.

Bu nedenle, zona hastalığı olan bir kişi temas yoluyla Varisella zoster virüsünü başka insanlara bulaştırabilir. Ancak, bu durum suçiçeği geçirmemiş veya aşılanmamış kişiler için geçerlidir.

Özellikle hamile kadınlar, bağışıklığı düşük olanlar ve bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar kullananlar, suçiçeği-zona virüsüne karşı daha hassas olabilirler. Bu nedenle, zona hastalığı olan bir kişi bu riskli gruplardaki kişilerden uzak durmalıdır.

 

Zona Nasıl Önlenir?

Zona hastalığının önlenmesi için iki etkili aşı bulunmaktadır: suçiçeği aşısı ve zona aşısı. Suçiçeği aşısı, çocukluk döneminde suçiçeği hastalığından korunmak için rutin olarak uygulanan bir aşıdır. Ayrıca, hiç suçiçeği geçirmemiş yetişkinlere de önerilir. Aşı, bireyin suçiçeği veya zona hastalığına yakalanma riskini tamamen ortadan kaldırmaz, ancak hastalığın olasılığını ve şiddetini azaltabilir.

Normal suçiçeği aşısının yanı sıra, doğrudan zona hastalığının gelişmesini veya ciddi komplikasyonlara yol açmasını önlemek amacıyla iki farklı zona aşısı geliştirilmiştir. Birisi 50 yaş ve üstü bireylere tavsiye edilirken, diğeri 60 yaş ve üstü bireyler için önerilir.

Zona aşıları enjeksiyon bölgesinde kızarıklık, ağrı, hassasiyet, şişlik, kaşıntı ve baş ağrısı gibi yaygın yan etkilere sahip olabilir. Bu aşılar sadece önleyici bir tedbir olarak kullanılır ve mevcut hastalığı tedavi etmek için tasarlanmamıştır. Suçiçeği aşısında olduğu gibi, zona aşısı da tam bir koruma sağlamaz. Ancak hastalığın seyrini hafifletebilir, şiddetini azaltabilir ve postherpetik nevralji (PHN) riskini düşürebilir.

 

Döküntüsüz Zona Nedir?

Döküntüsüz zona, tipik zona belirtilerinin döküntü veya kabarcıkların olmadığı, sadece ağrı ve diğer sinirsel belirtilerin görüldüğü zona enfeksiyonunun nadir bir formudur. Döküntüsüz zona vakalarında ağrı, yanma, kaşıntı, karıncalanma veya hassasiyet gibi sinirsel belirtiler baskın olabilir. Bu belirtiler, genellikle belirli bir dermatom adı verilen sinir segmenti boyunca lokalize olur.

Döküntüsüz zona tanısı konulması zor olabilir çünkü tipik döküntü belirtileri olmadığından, diğer nedenlere bağlı sinirsel ağrılarla karıştırılabilir. Tanı genellikle klinik belirtiler ve hastanın tıbbi geçmişi göz önünde bulundurularak yapılır.

Döküntüsüz zona tedavisi, tipik zona tedavisi ile benzer olabilir. Antiviral ilaçlar, ağrı yönetimi ve diğer destekleyici tedaviler döküntüsüz zona vakalarında da kullanılabilir. Tedaviye erken başlamak, semptomların hafifletilmesi ve komplikasyon riskinin azaltılması açısından önemlidir.

 

Zona Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

• Zona ağrıları ne zaman geçer?

Zona döküntüleri genellikle iki hafta içinde iyileşir. Ancak, ağrılar ve diğer sinirsel belirtiler birkaç hafta ila birkaç ay sürebilir. Özellikle yaş ilerledikçe, bu ağrıların iyileşme süresi uzayabilir. Genç yaşta ve ek bir hastalığı olmayan hastalarda, ağrılar genellikle bir ay içinde geçer.

• Zona hastalığı kaşıntı yapar mı?

Evet, zona hastalığı kaşıntıya neden olabilir. Zona döküntüleri genellikle kabarcıklar şeklinde ortaya çıkar ve bu kabarcıklar cildin üzerinde kaşıntı, yanma veya karıncalanma hissine neden olabilir.

• Stres zonaya neden olur mu?

Evet, stres zonaya neden olabilir veya zonanın belirtilerini şiddetlendirebilir. Stres, bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve virüslerin aktifleşmesine katkıda bulunabilir. Zona hastalığı, Varisella zoster virüsünün (suçiçeği virüsü) vücutta tekrar aktifleşmesi sonucu ortaya çıkar. Bu virüs sinir hücrelerinde uyuşuk halde bulunabilir ve birçok faktör, özellikle stres, bağışıklık sisteminin zayıflamasına yol açarak virüsün yeniden etkinleşmesine neden olabilir.

• Zona hastalığı için hangi doktora gidilir?

Zona hastalığı için dermatoloji (cildiye) uzmanına gidilir.

• Zona aşısı kimlere yapılmaz?

Kemik iliği veya organ nakli olan, bağışıklığı baskılanmış kişilere zona aşısı yapılmaz.

 

 

Detaylı bilgi için Dermatoloji kliniğinden destek alabilirsiniz.

Ekleme Tarihi: 8.01.2023
Güncelleme Tarihi: 8.01.2023
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu Tarafından Hazırlanmıştır