Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Nedir? Nasıl Bulaşır, Belirtileri ve Tedavisi
16 Ağustos 2024
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Nedir?
Maymun çiçeği virüsü (Mpox), Poxviridae ailesine ait Orthopoxvirus cinsinden bir DNA virüsüdür. İlk kez 1958'de laboratuvar maymunlarında tespit edilmiş, insanlardaki ilk vakalar ise 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür. Maymun çiçeği virüsü, zoonotik bir hastalık olarak bilinir, yani virüs genellikle enfekte hayvanlardan insanlara bulaşır. Kemirgenler ve primatlar, virüsün doğal konakları olarak kabul edilir.
İnsanlar arasında ise doğrudan temas, enfekte vücut sıvıları, deri lezyonları veya kontamine nesnelerle temas ile bulaşabilir. Özellikle 2022'den bu yana, cinsel temas yoluyla bulaşma da kaydedilmiş, bu durum virüsün yayılmasını daha da hızlandırmıştır.
Son yıllarda, virüs Batı ve Orta Afrika dışındaki bölgelerde de yayılmaya başlamış ve 2024 itibarıyla birçok ülkede önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmiştir. Dünya Sağlık Örgütü maymun çiçeği virüsü hakkında, 2024 yılı Ağustos ayında Mpox'un Afrika'daki yayılımını küresel bir sağlık acil durumu olarak ilan etmiştir.
Maymun çiçeği virüsü belirtileri, insanlarda genellikle grip benzeri belirtilerle başlar: ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve yorgunluk. Bu belirtileri takiben, ciltte döküntüler oluşur ve zamanla kabarcıklara, ardından da kabuklanmalara dönüşür. Bu belirtiler, tipik olarak virüsle temastan sonraki 6-13 gün içinde ortaya çıkar. Ancak, bu süre 5 ile 21 gün arasında değişkenlik gösterebilir.
Virüs, küresel ölçekte farklı türleriyle bilinmektedir. Örneğin, Batı Afrika ve Orta Afrika'da farklı şiddetlerde hastalık yapan iki ana klad (soyu) vardır. Batı Afrika kladı genellikle daha hafif seyrederken, Orta Afrika kladı daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir. Ancak, 2024 yılı itibarıyla virüsün farklı mutasyonlar gösterdiği ve bu yeni formların daha hafif belirtilerle, ancak daha geniş yayılma potansiyeline sahip olduğu gözlemlenmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun çiçeği hastalığı olan bireyler, semptom başlangıcından itibaren döküntüleri iyileşip yeni cilt tabakası tamamen oluşana kadar virüsü bulaştırabilirler.
Maymun çiçeği virüsü bulaşma yolları:
- Hasta kişinin döküntüleri veya vücut sıvıları ile direkt temas etme.
- Bulaşıcı döküntü ve vücut sıvılarına temas etmiş giysi, çarşaf gibi eşyalara dokunmak.
- Uzun süreli yüz yüze temasta bulunmak veya sarılmak.
- Öpüşme benzeri yakın fiziksel temasta bulunmak.
- Enfekte hayvanlarla temas etmek ve bu hayvanlardan elde edilen ürünleri tüketmek.
- Anneden plasenta yoluyla fetüse geçmektedir.
- Cinsel temas yoluyla bulaşabilmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsünün kuluçka süresi genellikle 6 ile 13 gün arasında olup, 5 ila 21 gün arasında değişebilir. Hastalık, iki aşamalı bir süreç izler: prodromal dönem ve döküntü dönemi. Prodromal dönem genellikle 1 ila 5 gün sürer ve bu dönemde hastalarda ateş, baş ağrısı, sırt ağrısı, halsizlik, kas ağrıları ve lenf bezlerinde şişme (lenfadenopati) görülür. Lenfadenopati, mpox enfeksiyonunu suçiçeği, kızamık ve çiçek gibi benzer hastalıklardan ayırt etmek için önemli bir tanı kriteridir. Ateşin başlamasından 1 ila 3 gün sonra döküntü dönemi başlar ve döküntüler, genellikle vücuttan ziyade ekstremiteler ve yüz bölgesinde görülür. Maymun çiçeği virüsü genellikle kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır ve çoğu vakada 2 ila 4 hafta içinde iyileşir. Şiddetli vakalar daha çok çocuklarda görülmekte olup, virüse maruz kalma süresi, bireylerin sağlık durumu ve komplikasyonlar hastalığın seyrini etkileyebilir. İmmün yetmezliği olan bireylerde hastalık daha ağır seyredebilir. Önceden yapılmış olan çiçek aşıları, hastalığın gelişmesini önleyebilir.
Maymun çiçeği virüsü belirtileri genellikle şunları içerir:
- Prodromal Dönem (Erken Belirtiler)
- Ateş
- Baş ağrısı
- Kas ve sırt ağrıları
- Lenf bezlerinde şişme (lenfadenopati)
- Döküntü Dönemi
- Başlangıç: Maymun çiçeği döküntüleri genellikle yüzde başlar, ardından el ve ayaklara yayılır. Ancak, bazı durumlarda döküntüler genital bölgede veya anüs çevresinde de başlayabilir.
- Papüller: İlk olarak ciltte düz, kırmızımsı lezyonlar (papüller) ortaya çıkar.
- Veziküller: Papüller zamanla sıvı dolu küçük kabarcıklara (veziküller) dönüşür.
- Püstüller: Veziküller daha sonra püstül olarak bilinen irin dolu lezyonlara dönüşür. Bu aşama genellikle acılı olabilir.
- Kabuklanma: Son olarak, püstüller kabuklanarak kurur ve cilt üzerinde iz bırakabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?
Maymun çiçeği belirtileri olan ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, lenf bezlerinin şişmesi ve karakteristik deri döküntüleri, hastalığın olası varlığını düşündürür. Ancak bu belirtiler, suçiçeği, kızamık ve diğer döküntülü hastalıklarla benzerlik gösterdiği için, klinik değerlendirme tek başına yeterli değildir. Bu nedenle maymun çiçeği hastalığı teşhisinin doğrulanması için laboratuvar testleri gereklidir. En yaygın kullanılan test PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testidir.
Maymun Çiçeği Virüsünün Tedavisi Nasıl Yapılır?
Maymun çiçeği virüsü tedavisi için özel bir tedavi bulunmamakla birlikte, çiçek hastalığına benzerliği sebebiyle çiçek hastalığına karşı geliştirilmiş antiviral ilaçlar tedavi amacıyla kullanılabilir. Maymun çiçeği hastalığına yakalanan bir hastada tedavinin temel hedefi, hastalığın neden olduğu ağrı ve yaralar gibi semptomları hafifletmek, kontrol altına almak ve bulaşı azaltmaktır.
Maymun Çiçeği Virüsünden Nasıl Korunulur?
Maymun çiçeği virüsü (monkeypox), bulaşıcı bir hastalık olup son zamanlarda görülmekle sıklığı artmıştır. Bununla birlikte bu en enfeksiyondan korunma yöntemleri daha da önemli hale gelmiştir.
Maymun çiçeği virüsünden korunmak için dikkat edilmesi gereken önlemler şunlardır:
- Aşı olun: Çiçek hastalığı için geliştirilen aşılar maymun çiçeği virüsünde karşı koruma sağlayabilir.
- Sosyal mesafeyi koruyun: Monkeypox belirtileri gösteren kişilerden uzak durun, özellikle de cilt temasından kaçınmaya özen gösterin.
- Başkasına ait kişisel eşyaları kullanmayın: Hasta olduğunu bildiğiniz kişilerin havlu, giysi, çarşaf ve bardak gibi kişisel eşyalarını kullanmayın.
- Hijyene önem verin: Ellerinizi sıklıkla yıkayın. Özellikle de hasta olduğunu düşündüğünüz kişilerle temastan sonra eller, sabun ve suyla en az 20 saniye boyunca yıkanmalıdır. Eğer sabun ve su mevcut değilse, en az %60 alkol içeren el dezenfektanları kullanılabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Maymun çiçeği kendiliğinden geçer mi?
Maymun çiçeği hastalığı genellikle kendiliğinden iyileşen bir hastalıktır. Vakaların çoğu, semptomların ortaya çıkmasından itibaren 2 ila 4 hafta içinde iyileşir. Hastalar, döküntülerin ve kabarcıkların iyileşmesiyle birlikte tamamen düzelir.
Maymun çiçeği hastalığı Türkiye’de var mı?
Resmi açıklamalara göre, 2022 yılında Türkiye'de maymun çiçeği virüsüne bağlı bir vaka tespit edilmiştir. Ancak, şu anda Türkiye'de bildirilen başka bir maymun çiçeği vakası bulunmamaktadır. Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu, yaptığı açıklamada Türkiye için herhangi bir alarm durumunun söz konusu olmadığını belirtmiştir.
Maymun çiçeği virüsüne karşı aşı var mı?
Çiçek hastalığına karşı yapılmış çiçek aşısı, maymun çiçeği virüsüne karşı da belirli bir koruma sağlayabilir. Maymun çiçeği aşısı, Türkiye'de bulunmamaktadır.
Maymun çiçeği virüsüne karşı kimler daha yüksek risk altındadır?
- İmmün yetmezliği olan bireyler
- Çocuklar ve gençler
- Hamile kadınlar
- Hastalık taşıyanlarla yakın temasta bulunanlar
Detaylı bilgi için Enfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyoloji kliniğinden destek alabilirsiniz.
Ekleme Tarihi:
16.08.2024
Güncelleme Tarihi:
16.08.2024
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu Tarafından Hazırlanmıştır