Güneş Çarpmasına Ne İyi Gelir? Güneş Çarpması Belirtileri

28 Haziran 2024

Güneş Çapması Nedir?

Güneş çarpması, vücut sıcaklığının hızla ve tehlikeli bir şekilde yükselmesiyle ortaya çıkar. Genellikle uzun süre güneşe, yüksek sıcaklıklara maruz kalma ve/veya yoğun fiziksel aktivite sonucunda meydana gelir. Acil müdahale gerektiren bu durum, vücut sıcaklığının 40°C'nin üzerine çıkmasıyla karakterizedir. Özellikle yaz aylarında daha sık meydana gelir.

 

Güneş Çarpması Neden Olur?

Güneş çarpmasının en yaygın nedeni, uzun süreli yüksek sıcaklık maruziyetidir.

• Sıcak yaz aylarında, özellikle de hava sıcaklığı 32°C’nin (90°F) üzerine çıktığında güneş çarpması riski artar.
• Nem oranının yüksek olması, vücudun ısıyı etkili bir şekilde serbest bırakmasını engeller. Terleme yoluyla soğuma zorlaşır ve bu da vücut sıcaklığının hızla yükselmesine neden olabilir.
• Sıcak havalarda yapılan yoğun fiziksel aktiviteler, vücut sıcaklığının hızla artmasına yol açabilir. Özellikle eksersiyonel güneş çarpması, genç ve sağlıklı bireylerde spor yaparken sık görülür.
• Vücut sıvı kaybettiğinde terleme yoluyla soğuma yeteneği azalır. Yetersiz sıvı alımı, dehidrasyona yol açarak güneş çarpması riskini artırır.
• Isıyı tutan ve vücut sıcaklığının yükselmesine neden olan kalın ve koyu renkli giysiler giymek, güneş çarpmasını tetikleyebilir.
• Uzun süre soğuk ortamlarda (klimalı odalar gibi) zaman geçiren bireyler, yüksek sıcaklıklara daha duyarlı olabilir. Vücut, sıcak havalarda soğuma mekanizmalarını tam olarak kullanamayabilir.
• Kalp hastalığı, akciğer hastalığı, obezite gibi kronik rahatsızlıkları olan kişilerde güneş çarpması riski daha yüksektir. Bu hastalıklar, vücudun sıcaklıkla başa çıkma yeteneğini etkileyebilir.
• Bebekler, küçük çocuklar ve yaşlılar, vücut sıcaklıklarını düzenlemede daha az etkilidir. Bu da güneş çarpmasına daha yatkın olmalarına neden olur.
• Diüretikler, antihistaminikler, beta blokerler ve antidepresanlar gibi bazı ilaçlar, vücudun sıcaklık düzenleme mekanizmalarını etkileyebilir ve güneş çarpması riskini artırabilir.
• Alkol ve kafein tüketimi dehidrasyona yol açarak vücudun terleme ve soğuma kapasitesini azaltır.

 

Güneş Çarpması Belirtileri Nelerdir?

Güneş çarpması genellikle mide bulantısı, kusma, yüksek ateş ve baş ağrısı gibi belirtilerle başlar. Eğer müdahale edilmezse, daha şiddetli semptomlar da ortaya çıkabilir. Özellikle vücut sıcaklığının 40°C'nin üzerine çıkmasıyla havaleler, ciltte kızarıklıklar ve nefes almada zorluk gibi belirtilerle karşılaşılabilir, bu da sıcak koması olarak bilinir. Güneş çarpması ilerledikçe sinir sistemi hasarlarına yol açabilir ve hayati tehlike oluşturabilir.

Güneş çarpmasının en yaygın belirtileri;

• 40°C'nin üzerinde ateş
• Ciltte kızarıklıklar
• Terleyememe
• Kalpte çarpıntı
• Düşük tansiyon
• Mide bulantısı ve kusma
• Şiddetli baş ağrısı
• Nefes almada zorluk
• Bilinç kaybı
• Uyuklama eğilimi
• Ağız ve dudaklarda kuruluk
• Ciltte kuruluk ve çatlaklar
• Denge bozuklukları ve yürüme zorlukları
• Ruhsal dengesizlikler
• Nöbetler ve koma

 

Güneş Çarpmasında İlk Yardım Nasıl Olur?

Güneş çarpması geçiren kişi öncelikle gölge veya serin bir yere taşınır. Vücut sıcaklığını düşürmek için ıslak bir bez veya soğuk kompreslerle vücut soğutulur. Özellikle baş, boyun, koltuk altı ve kasıkları soğutmak önemlidir. Eğer hasta bilinci yerindeyse ve yutmada sorun yoksa soğuk içecekler içebilir veya meyve suyu gibi hafif sıvılar tüketebilir. Ancak, bilinci yerinde olmayan veya kusma gibi semptomları olan hastalara hiçbir şekilde ağızdan sıvı verilmemelidir.

Güneş Çarpması Kaç Gün Sürer?

Hafif güneş çarpması belirtileri olan baş ağrısı, halsizlik ve hafif bulantılar genellikle birkaç saat içinde geçebilir. Ancak, ciltte yanıklar, şiddetli baş ağrısı, kusma ve bayılma gibi daha ciddi semptomlar varsa, bu durumda iyileşme süresi birkaç günü bulabilir. Özellikle vücut sıcaklığının hızla düşürülmesi ve sıvı kaybının telafi edilmesi önemlidir.

 

Güneş Çarpması Nasıl Teşhis Edilir?

Güneş çarpmasının teşhisi için, hastanın vücut ısısı, ciltteki kızarıklık, terleme ve yanık durumu, kalp atış hızı, kan basıncı gibi fiziksel belirtiler kontrol edilir. Şiddetli vakalarda veya diğer sağlık sorunları açısından endişe varsa, kan testleri, elektrolit düzeyleri (örneğin, sodyum, potasyum), karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri yapılabilir.

 

Güneş Çarpması Tedavisi Nasıl Olur?

Güneş çarpması genellikle dehidrasyona (sıvı kaybına) neden olur. Bu nedenle, sıvı tedavisi çok önemlidir. Hastaya intravenöz (damardan) sıvı tedavisi uygulanabilir veya bol miktarda sıvı içmesi sağlanabilir. Elektrolit içeren sıvılar da tercih edilebilir. Vücut sıcaklığını düşürmek için soğutma tedavisi uygulanabilir. Bu genellikle ıslak bezlerle veya soğuk kompreslerle yapılır. Ayrıca, fan veya hava soğutucu kullanılabilir. Ancak, aşırı soğutma da riskli olabilir, bu nedenle dikkatli olunmalıdır. Şiddetli güneş çarpması durumlarında kan testleri (elektrolit düzeyleri, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri) yapılabilir ve hastanın durumu izlenebilir. Bazı güneş çarpması vakaları sonrasında sinir sistemi hasarı veya diğer komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu durumda uzun süreli izlem ve rehabilitasyon gerekebilir.

 

Güneş Çarpmasına Ne İyi Gelir?

Güneş çarpması durumunda hızlı müdahale hayati önem taşır. Güneş çarpması belirtileri görülen kişiye gölgeli bir yere alınmalı, vücut ısısını düşürmek için boyun, kasıklar ve koltuk altlarına soğuk kompres uygulanmalı ve sıvı takviyesi yapılmalıdır. Güneş çarpmasına bağlı dehidrasyon durumunda, spor içecekleri sıvıları, elektrolitleri ve tuz dengesini yeniden kazandırmaya yardımcı olabilir.

Tıbbi yardım gelene kadar güneş çarpmasına müdahalede bulunabilecek yöntemler şunlar olabilir:

• Kişiye hemen gölgede ve serin bir bölgede dinlenme imkânı sağlayın.
• Soğuk suya girmek veya soğuk buzlu bir bezle kompres yapmak vücut sıcaklığını hızla düşürebilir.
• Sıvı alımını artırın. Su, spor içecekleri ve hafif tuzlu sıvılar güneş çarpması sonrası dehidrasyonu önlemeye yardımcı olabilir.
• Serin hava akışı sağlamak için bir vantilatör veya klimalı bir ortam oluşturun.
• Vücut sıcaklığını düşürmek için hafif ve gevşek giysiler tercih edin.
• Bacakları hafifçe yukarı kaldırmak kan dolaşımını artırarak vücut ısısını düşürebilir.
• Güneş çarpmasını önlemek için güneşten korunma önlemlerini sıkı bir şekilde uygulayın.
• Fiziksel aktiviteyi yavaş ve dengeli bir şekilde sürdürün.
• Aşırı terleme sonucu kaybedilen tuz ve minerallerin takviyesi için tuzlu sıvılar veya elektrolit içecekleri tüketin.
• Gözleri güneşin zararlı etkilerinden korumak için güneş gözlüğü kullanın.

 

Güneş Çarpmasından Korunmak İçin Ne Yapılır?

Güneş çarpmasından korunmanın en önemli yolu güneş maruziyetinden kaçınmaktır. Bunun için de güneş ışığının dik açıda olduğu öğle saatlerinde dışarıda olmaktan kaçınılmalıdır.

Güneş çarpmasından korunmak için şu önlemler alınabilir:

• Güneşin tepede olduğu saatlerde (11:00 – 16:00) açık güneş altında uzun süre kalmaktan kaçınılmalı.
• Başı ve vücudu kapatan giysiler tercih edilmeli. Şapka ve şemsiye kullanarak güneşin etkileri azaltılabilir. Ayrıca, UV ışınlarından koruyucu giysiler ve güneş gözlüğü kullanılabilir.
• Güneşe çıkmadan yarım saat önce geniş spektrumlu (UVA ve UVB) güneş koruyucu kullanılmalı. SPF 30 veya daha yüksek faktörlü bir güneş kremi tercih edilmeli ve düzenli aralıklarla (2 saatte 1) tekrarlanmalı.
• Sıvı kaybını önlemek için günlük sıvı ihtiyacı karşılanmalı.
• Sıcak ve nemli havalarda, fiziksel aktiviteler sabahın erken veya akşamın geç saatlerine kaydırılarak güneş çarpması riski azaltılabilir.
• Sindirimi kolay, hafif besinler tercih edilmeli.

 

 

Detaylı bilgi için İç Hastalıkları (Dahiliye) kliniğinden destek alabilirsiniz.

Ekleme Tarihi: 28.06.2024
Güncelleme Tarihi: 28.06.2024
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu Tarafından Hazırlanmıştır