Fibromiyalji Nedir ve Belirtileri Nelerdir?

17 Nisan 2023

Fibromiyalji Nedir?

Fibromiyalji kronik yaygın ağrı ile karakterize, yorgunluk, uyku problemleri, bilişsel işlev bozukluğu ve duygudurum bozukluğu gibi belirtilerin eşlik ettiği, nedeni tam olarak bilinmeyen kronik bir kas-iskelet sistemi hastalığıdır.

Fibromiyalji her yaşta ve cinsiyette görülebilir, fakat 40-60 yaş arasında görülme sıklığı artmaktadır. Toplumda genel olarak yaklaşık yüzde 5 sıklıkla görülen fibromiyalji hastalarının, yüzde 85-90’ını kadınlar oluşturmaktadır. Fibromiyalji görülme sıklığı kadınlarda erkeklerin 9-10 katıdır. Fibromiyaljili erkeklerde kadınlara oranla hassas nokta ve semptomların daha az olduğu bilinmektedir.

Görülme sıklığı yaşla birlikte artan fibromiyalji, osteoartritten (kireçlenme) sonra ikinci en sık görülen romatizmal hastalıktır. Ülkemizde her yıl yaklaşık olarak 100.000 kişiye fibromiyalji tanısı konulmaktadır ve bu sayı gün geçtikçe artmaktadır. Etnik köken, genetik yatkınlık, sosyo-kültürel özellikler, psikolojik durum ve cinsiyet fibromiyaljinin yaygınlık hızını büyük ölçüde etkilemektedir.

 

Fibromiyalji Neden Olur?

Fibromiyalji, kesin olarak nedeni bilinmeyen ve tek bir nedene bağlı olmayan kronik bir ağrı sendromudur. Bununla birlikte, birkaç olası faktörün fibromiyalji gelişimine katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

• Genetik faktörler

Fibromiyalji aile bireyleri arasında sıklıkla görülür. Yapılan birçok araştırmada fibromiyalji tanısı konulmuş hastaların birinci derece akrabalarında fibromiyalji gelişme riskinin 8 kat daha fazla olduğu bildirilmiştir.

• Çevresel faktörler

Bazı çevresel etmenlerin, örneğin travma, fiziksel yaralanmalar veya kimyasal maruziyet, fibromiyalji gelişimine katkıda bulunabileceği düşünülmektedir.

• Psikolojik faktörler

Kronik stres, travma, depresyon, anksiyete gibi psikolojik faktörler fibromiyalji semptomlarını artırabilir. Ayrıca, fibromiyalji tanısı konmuş kişilerde psikolojik stres, belirtilerin kötüleşmesine neden olabilir.

• Kişilik yapısından kaynaklanan faktörler

Mükemmeliyetçilik eğiliminde olan bireylerde, sürekli olarak yüksek standartlara ulaşma isteği ve bu hedeflere ulaşılamaması durumunda duyulan stres, fibromiyaljiye yatkınlığı artırabilir. Obsesif-kompulsif kişilik özelliklerine sahip olan bireylerde de fibromiyaljiye yatkınlık daha fazla olabilir.

 

Fibromiyalji Risk Faktörleri Nelerdir?

• Genetik faktörler
• Kadın olmak
• İleri yaş
• Fiziksel travmalar (düşmek, çarpmak gibi)
• Cerrahi operasyonlar
• Trafik kazaları
• Enfeksiyonlar (Borrelia Burgdorferi, Parvovirus, Koksakivirüs, Epstein-Barr Virus-EBV, HCV, Hepatit B Virüs-HBV, HIV, HTLV-1 ve Lyme hastalığı gibi) 
• Kronik sıkıntılar
• Çocukluk çağında fiziksel veya psikolojik şiddet (anne ve babanın ayrılması, doğal afet, yangın vb.)

 

Fibromiyalji Noktaları Nelerdir?

Fibromiyalji noktaları, vücutta hassas ve ağrılı bölgeler olarak tanımlanan belirli noktalardır. Bu noktalar, basınca karşı aşırı hassas hale gelir ve ağrı hissedilir. Genellikle kaslarda ve tendonlarda bulunur. Amerikan Romatoloji Koleji (ACR) tarafından ortaya konan fibromiyalji tanı kriterlerine (1990) göre vücudun sol ve sağ yarısında, bel seviyesinin yukarısında ve aşağısında, servikal omurga veya göğüs veya torakal omurga veya lomber omurgada en az 3 aydır devam etmekte olan ağrı olmalıdır. Ayrıca, yine 1990 ACR tanı kriterlerine göre 18 hassas noktadan en az 11’i ağrılı olmalıdır. Bu noktalar, daha çok şüphe edilen hastalıkları dışlamak için kullanılır.

Fibromiyalji noktaları şunlardır:

• Baş arkası
• Ense
• Omuz üstleri
• Üst göğüs
• Kalçalar
• Dizler
• Dirsekler

 

Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?

Fibromiyalji belirtileri 3 aydan uzun süren ve başka bir tıbbi durumla açıklanamayan ağrı, yorgunluk ve uyku bozukluğudur. Fibromiyalji hastalarında ağrıdan sonra en yaygın yakınma uyku bozukluğudur. Hastaların yaklaşık %80’inde uyku bozukluğu görülmektedir.

Fibromiyalji belirtileri arasında şunlar yer alabilir:

• Kronik yaygın vücut ağrısı
• Kronik yorgunluk sendromu
• Tutukluk
• Uyku bozukluğu
• Depresyon
• Anksiyete
• İrritabl barsak sendromu
• Kas kuvvetsizliği
• Kronik baş ağrısı
• Karın ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Uyuşma
• Karıncalanma
• Baş dönmesi
• İrritabl mesane sendromu

Kadınlarda Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?

Fibromiyaljili kadınlarda, hassas nokta ve belirti erkeklere oranla daha fazla görülür. Ağrı, kronik yorgunluk sendromu ve irritabl barsak sendromu kadınlarda erkeklere oranla daha sıktır. Kadınlarda hormonal değişiklikler, fibromiyalji belirtilerini etkileyebilir. Özellikle adet dönemi sırasında belirtilerin artması olasıdır. Kadınlarda genellikle boyun, omuzlar ve bel gibi vücut bölgelerinde ağrılar daha belirgin olabilir.

Erkeklerde Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?

Erkeklerde fibromiyalji tanısı, genellikle daha zor olabilir çünkü fibromiyalji genellikle kadınlarda daha yaygın olarak görülür. Bu durum, erkeklerin belirtileri ifade etmekte tereddüt etmelerine neden olabilir veya tanı konmasını engelleyebilir. Erkeklerde ağrı sıklıkla sırt, göğüs ve bel bölgelerinde daha belirgin olabilir.

Çocuklarda Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda fibromiyalji belirtilerinde yetişkinlerden farklı olarak eklem gevşekliği veya selim eklem hipermobilite sendromu daha yaygın görülmektedir.

 

Fibromiyalji Atakları Nasıl Olur?

Fibromiyalji atakları sırasında ağrı genellikle daha belirgin ve yoğundur. Genellikle kaslarda, eklemlerde ve yumuşak dokularda hissedilir. Atak dönemlerinde kronik yorgunluk hissi daha belirgin olabilir. Enerji seviyelerinde düşüş yaşanabilir. Uyku kalitesinde düşüş ve uyku bozuklukları daha sık görülebilir. Bu da kişinin dinlenmiş hissetmeme ve gün içindeki işlevselliğin azalmasına neden olabilir. Anksiyete, depresyon ve diğer psikolojik belirtiler daha belirgin olabilir. Ayrıca, bilişsel fonksiyonlarda (zihinsel netlik, konsantrasyon, bellek vb.) geçici zorluklar yaşanabilir. Fibromiyalji ataklarının olduğu dönemlerde bedenin farklı bölgelerinde uyuşma, karıncalanma, şişlik veya hassasiyet gibi somatik (vücutta hissedilen) belirtiler daha sık görülebilir. Bazı durumlar, atakları tetikleyebilir veya şiddetlendirebilir. Örneğin, aşırı fiziksel aktivite, stresli durumlar, uyku eksikliği veya hava değişiklikleri bu tetikleyicilerdendir.

 

Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konulur?

Fibromiyalji tanısı koymak genellikle zordur. Hastanın belirtileri hakkında detaylı bir anamnez alınır. Ağrının tipi, süresi, yaygınlığı, eşlik eden belirtiler gibi bilgiler önemlidir. Fizik muayene sırasında ağrılı bölgeler kontrol edilir ve hassasiyeti değerlendirilir. Fibromiyalji hastalarında tipik olarak belirli noktalara (tender points) hafif bir basınç uygulandığında ağrı hissedilir. Fibromiyalji için spesifik bir laboratuvar testi yoktur. Ancak, doktor diğer olası nedenleri dışlamak için kan testleri veya görüntüleme yöntemleri (örneğin, röntgen, MRG gibi) isteyebilir. Fibromiyalji tanısını koymadan önce, başka potansiyel sağlık sorunlarının dışlanması önemlidir. Çünkü fibromiyalji belirtileri bazı hastalıkların belirtileri ile karıştırılabilir. Fibromiyalji hastalarında psikolojik faktörlerin rolü de önemlidir. Bu nedenle, hastanın zihinsel ve duygusal durumu da değerlendirilir.

Çocuklarda ayırıcı tanıda büyüme ağrıları da düşünülmelidir.

 

Fibromiyalji Tedavisi Nasıl Yapılır?

Fibromiyalji tedavisinde ilk adım, ağrının kontrol altına alınması ve uyku kalitesinin artırılmasıdır. Bu hastalığın tedavisinde ana hedef, ağrının azaltılması, eşlik eden belirtilerle başa çıkılması ve çok yönlü tedavi yöntemleriyle hastanın fonksiyonel kapasitesinin artırılmasıdır. Çünkü fibromiyalji hastalarında birçok sistemle ilgili belirtiler ve eşlik eden durumlar bir arada bulunabilir, bu nedenle fibromiyalji tedavisi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Sadece ilaç tedavisi ile fibromiyaljiyi kontrol etmek mümkün değildir.

Hastaların bilgilendirilmesi, bilişsel davranış terapileri, psikoterapi, fizik tedavi uygulamaları, su terapisi, düzenli egzersiz ve medikal tedavi temel tedavi yöntemlerindendir. Her hastanın durumu farklı olduğu için, belirtilere yönelik olarak bilimsel kanıtlar eşliğinde kişiye özgü bir tedavi planı oluşturulur.

Ayrıca, her hastaya sağlıklı ve dengeli beslenme, asidik etkili besinlerden kaçınma, düzenli egzersiz, yeterli su tüketimi ve uygun istirahat önerilir. Bu yaşam tarzı değişiklikleri, fibromiyalji semptomlarının yönetiminde önemli bir rol oynar.

 

Fibromiyalji Egzersizleri

Fibromiyalji hastaları genele göre daha hareketsiz bir yaşam sürmektedirler. İş yapabilme kapasiteleri sağlıklı kişilere oranla %80 azalabilmektedir. Egzersiz kasları, yumuşak dokuları harekete geçirerek fonksiyonel kapasiteyi artırır; ayrıca uyku düzenini iyileştirir ve duygu durumunu olumlu etkiler. Haftada 2-3 kez, 30-60 dakika süren hafif-orta yoğunluktaki egzersiz programları kısa ve uzun vadede etkili olabilir. Yapılan birçok araştırma, egzersizin endorfin ve serotonin düzeylerini artırarak olumlu etkiler sağladığını göstermiştir. Aerobik egzersizlerin ve gevşeme tekniklerinin fibromiyalji semptomlarını azalttığı araştırmalarda ortaya konmuştur. Genel olarak, yapılan çalışmalar fibromiyalji tedavisinde aerobik egzersizlerin, kuvvetlendirme egzersizlerinin, germe hareketlerinin ve su terapilerinin etkili olduğunu göstermektedir.

 

Fibromiyalji Diyeti ve Beslenme Önerileri

Fibromiyalji diyeti ve beslenme alışkanlıkları, semptomları yönetmek ve yaşam kalitesini artırmak için önemlidir.

Çeşitli vitamin, mineral ve diğer besin öğelerini içeren dengeli bir beslenme planı yapılmalıdır. Sebze, meyve, protein kaynakları, tam tahıllar ve sağlıklı yağları içeren bir diyet tercih edilmelidir.

Omega-3 yağ asitleri, anti-enflamatuar etkilere sahip olabilir. Bu yağ asitlerini somon ve sardalya balığı, keten tohumu gibi yiyeceklerden almak faydalı olabilir. Ayrıca balık yağı takviyeleri de yararlıdır.

Zencefil, zerdeçal, yeşil çay gibi anti-enflamatuar özelliklere sahip besinlerin tüketimi, ağrı ve inflamasyonun yönetilmesine yardımcı olabilir.

Protein, kas sağlığı için önemlidir. Tavuk, balık, kırmızı et, fasulye, mercimek gibi protein kaynaklarına dengeli bir şekilde yer verilmelidir.

Bazı fibromiyalji hastalarında gluten veya laktoz intoleransı belirtileri artırabilir. Bu besin maddelerine hassasiyetiniz olup olmadığı değerlendirilmelidir.

Aşırı kafein ve şeker tüketimi, enerji seviyelerini dalgalandırabilir ve uyku düzenini bozabilir. Bu nedenle, kafein ve şeker alımını sınırlamak faydalı olabilir.

Yeterli miktarda su içmek, vücut fonksiyonları için önemlidir. Su, hücrelerin düzgün çalışmasına ve toksinlerin atılmasına yardımcı olur.

Doktorun önerisi doğrultusunda vitamin, mineral veya diğer besin takviyeleri almak faydalı olabilir. Özellikle D vitamini, magnezyum gibi eksikliklerin belirlenmesi ve gerekirse takviye alınması önemlidir.

Bazı yiyecekler fibromiyalji belirtilerini artırabilir. Bu nedenle kişisel deneyimler gözlenmeli, mümkünse yemeklerden sonraki durumun gözlemlenmesi için bir günlük tutularak takip edilmelidir.

 

Fibromiyalji İlaçlarının Kullanımı

Fibromiyalji tedavisinde her hasta bireysel olarak değerlendirilir ve tedavi planı oluşturulur. İlaçla tedavi edilen fibromiyalji hastalarında uzun süreli ilaç kullanımının zararlı olabileceği unutulmamalıdır. Antidepresanlar, fibromiyalji sendromunda tercih edilebilecek ilaçlar arasındadır. Bu ilaçlar, uyku düzenlemesine yardımcı olurken aynı zamanda kronik ağrılı durumları da hafifletebilir. Ancak, bu tür ilaçların uzun süreli kullanımının bağımlılık yapabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Psikiyatrik ilaçların, yalnızca eşlik eden psikolojik rahatsızlıkların olduğu durumlarda kullanılması önerilir. Ağrı kesici kullanımında ise tansiyon, mide ve böbrek sorunlarına dikkat edilmelidir.

Fibromiyalji Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

• Fibromiyalji tedavi edilmezse ne olur?

Fibromiyalji tedavi edilmezse, belirtiler genellikle devam eder ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Hayatı tehdit eden, sakatlık yapan bir hastalık değildir.

• Fibromiyalji hastalarının yapması gerekenler nelerdir?

Doktorun verdiği tedavi planına uyulmalı, yazılan ilaçlar ve egzersiz programları düzenli olarak yerine getirilmelidir. Ayrıca fibromiyaljide diyet ve beslenme programları da uygulanmalıdır.

• Fibromiyalji nasıl geçer?

Fibromiyalji tamamen geçmeyebilir, fakat şikâyetler hafifletilebilir.

• Fibromiyalji nerelerde ağrı yapar?

Fibromiyalji baş arkası, ense, omuz üstleri, üst göğüs, kalçalar, dizler ve dirseklerde ağrı yapabilir.

 

 

Detaylı bilgi için Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon kliniğinden destek alabilirsiniz.

Ekleme Tarihi: 17.04.2023
Güncelleme Tarihi: 17.04.2023
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu Tarafından Hazırlanmıştır