Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir? Belirtileri Nelerdir?

26 Kasım 2024

Demir Eksikliği Nedir?

Demir, vücutta oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinin üretilmesinde görev alan bir mineraldir. Hemoglobin adlı proteinin yapısında bulunarak oksijenin akciğerlerden vücut dokularına taşınmasını sağlar. Yetersiz demir alımı ya da emilim sorunları nedeniyle vücut yeterince hemoglobin üretemez ve bu durum demir eksikliği olarak adlandırılır.

Demir eksikliği genellikle demir eksikliği anemisi olarak bilinen kansızlık ile ilişkilendirilir. Ancak anemi gelişmeden önce de demir eksikliği belirtileri ortaya çıkabilir.

Yorgunluk, halsizlik, solgun cilt ve saç dökülmesi gibi günlük yaşamı olumsuz etkileyen belirtilerle kendini gösterir. Özellikle kadınlar, hamileler çocuklar ve vegan/vejetaryen bireylerde daha yaygın görülür.

Demir Eksikliği Risk Grupları Nelerdir?

Bazı bireyler, demir eksikliğine diğerlerine göre daha yatkındır.

Demir eksikliği risk grupları genellikle şunlardır:

• Regl dönemindeki kadınlar
• Hamile kadınlar
• Bebekler ve çocuklar
• Vegan veya vejetaryen beslenenler

Demir Eksikliği Neden Olur?

Demir eksikliğinin en yaygın nedeni genellikle demir bakımından yetersiz beslenmektir. Bunun dışında sindirim yoluyla demirin tam emilmemesi de demir eksikliğinin ana nedenlerinden biridir.

Genel olarak demir eksikliğinin nedenleri şunlardır:

• Demir bakımından yetersiz beslenmek
• Hamilelik
• Regl dönemi kanamaları
• Ameliyat, kaza gibi nedenlerle yaşanan kan kayıpları
• Büyüme ve ergenlik çağı
• Sık kan bağışı yapmak
• Aşırı çay ve kahve tüketmek
• Genetik yatkınlık
• Sık doğum yapmak
• Aşırı terlemek

Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Sürekli yorgunluk, halsizlik, solgun bir cilt, nefes darlığı, baş dönmesi ve saç dökülmesi gibi belirtiler, vücutta yeterli demir olmadığında sıkça karşılaşılan sorunlardır. Ayrıca, tırnaklarda kırılma, soğuk el ve ayaklar, dilde ağrı ve ağız kenarında çatlaklar da demir eksikliğinin yaygın belirtileri arasındadır.

Demir eksikliğinin en yaygın belirtileri genellikle şunlardır:

Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü

Demir eksikliği olan kişilerde en sık görülen belirti, gün boyu devam eden yorgunluk hissidir. Vücuttaki oksijen taşıma kapasitesi azaldığı için kaslar ve organlar yeterince enerji üretemez. Basit günlük aktiviteleri bile yorucu hale gelir.

Solgun cilt ve solgunluk

Ciltte ve göz kapaklarının iç kısmında görülen solgunluk, demir eksikliğinin bariz belirtilerindendir. Hemoglobin eksikliği, kanın daha az renkli görünmesine neden olur ve bu da cildin soluk görünmesine sebebiyet verir.

Nefes darlığı

Basit aktivitelerde bile nefes nefese kalmak, demir eksikliğinin yaygın belirtilerindendir.

Hızlı kalp atışı (çarpıntı)

Kalp, vücuda yeterince oksijen sağlayabilmek için daha fazla çalışmak zorunda kalır. Bu da çarpıntı veya hızlanmış kalp atışı gibi belirtilere neden olabilir.

Baş dönmesi ve başağrısı

Demir eksikliği nedeniyle beynin yeterince oksijen alamaması, sık sık baş ağrısına ve baş dönmesine neden olabilir. Bu durum özellikle ayakta uzun süre durulduğunda belirgin hale gelir.

Saç dökülmesi ve tırnaklarda kırılma

Demir eksikliği saç köklerini besleyen oksijenin azalmasına yol açar ve bu da saç dökülmesine neden olur. Aynı şekilde tırnaklar zayıflar ve kolayca kırılır.

Soğuk elleri ve ayaklar

Demir eksikliği olan bireylerde, dolaşım sistemindeki yetersizlik nedeniyle el ve ayaklarda sürekli bir soğukluk hissi oluşabilir.

Dil ve ağız problemleri

Dil şişmesi, hassasiyet, ağrılar ve ağız kenarında çatlaklar, demir eksikliğinin ağız içindeki yaygın belirtileridir.

Demir eksikliği ilerlediğinde ortaya çıkan belirtiler şunlardır:

Aşırı halsizlik ve bitkinlik

Demir eksikliğinin ileri aşamalarında kişiler sabah yataktan kalkmakta bile zorlanabilir. Enerji seviyeleri ciddi şekilde düşer ve kişi kendini sürekli bitkin hisseder.

Şiddetli nefes darlığı ve göğüs ağrısı

Kansızlık ilerledikçe nefes darlığı daha belirgin hale gelir. Hatta bazı durumlarda, oksijen eksikliği nedeniyle göğüs ağrısı ortaya çıkabilir.

Konsantrasyon sorunları ve hafıza problemleri

Beynin oksijen eksikliği, bilişsel fonksiyonları etkileyebilir. Bu durum odaklanma güçlüğü, dikkat dağınıklığı ve hafıza problemleri gibi semptomlara yol açar.

Düz tırnaklar veya kaşık tırnak

Demir eksikliği şiddetlendiğinde tırnaklarda düzleşme ya da kaşık şeklini alma gibi fiziksel değişiklikler görülebilir.

Kalp problemleri

Uzun süreli demir eksikliği, kalp üzerindeki yükü artırabilir. Bu durum kalp büyümesi veya kalp yetmezliği gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Pika sendromu (alışılmadık maddeleri yeme isteği)

Demir eksikliği olan bazı kişilerde kil, toprak ya da buz gibi alışılmadık maddelere karşı yeme isteği gelişebilir. Bu durum pika sendromu olarak adlandırılır.

Depresif ruh hali

Demir eksikliği anemisi, depresyon belirtilerine benzer bir şekilde ruh halinde dalgalanmalara ve motivasyon kaybına yol açabilir.

Demir Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

Demir eksikliği, genellikle kan tahliliyle teşhis edilebilir.

Demir eksikliği teşhisi için faydalanılan testler şunlardır:

• Tam kan sayımı
• Ferritin testi
• Periferik kan yayması
• Hemoglobin testi
• Hematokrit testi
• Retikülosit sayısı

Eğer kan testleri demir eksikliğini doğruluyor ancak altta yatan neden belirlenemiyorsa endoskopi, kolonoskopi ve ultrasonografi gibi ileri teşhis yöntemlerine başvurulabilir.

Demir Eksikliği Nasıl Tedavi Edilir?

Demir eksikliğini tedavisinde yaygın olarak demir hapları veya demir takviyeleri kullanılır. Tedavi genellikle 3 ila 6 ay sürer. 1-2 ay sonra hemoglobin seviyelerinde iyileşme beklenir. 3-6 ay sonra demir depoları yeniden dolar. Demir takviyesi kullanımına başlanmasını takiben yaklaşık 1 ay içerisinde kişi kendisini daha iyi hisseder.

Demir Eksikliği Nasıl Önlenir?

Demir yönünden zengin gıdalar tüketmek demir eksikliğini önlemede etkili olabilir. Kırmızı et, karaciğer, tavuk, balık, ıspanak, pazı, mercimek, nohut, ceviz, badem, kurukayısı yüksek miktarda demir içeren besinlerdir. Ayrıca, bu besinleri tüketirken c vitamini içeren besinlerle birlikte tüketmek demir emilimini artırmada faydalı olabilir.

Aşırı çay ve kahve tüketimi demir eksikliğine neden olabilir. Bu nedenle çay ve kahve tüketimini sınırlandırmak demir eksikliğini önlemede önemlidir. Ayrıca çay ve kahve gibi içerecekler demir emilimini azaltabileceğinden, bu içecekleri yemeklerden hemen sonra tüketmekten kaçınılmalıdır.

Demir eksikliğine iyi gelen gıdalar şunlardır:

• Kırmızı et, karaciğer, tavuk, hindi, balık
• Ispanak, kara lahana, pazı gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler
• Mercimek, nohut, kuru fasulye, barbunya ve börülce gibi bakliyatlar
• Kuru kayısı, kuru üzüm, kuru dut, incir ve hurma gibi kurutulmuş meyveler
• Yulaf ve kinoa
• Çekirdek, fındık, badem, kaju, kabak çekirdeği ve ceviz gibi kuruyemişler
• Chia tohumu, keten tohumu, susam gibi tohumlar
• Brokoli ve brüksel lahanası gibi koyu yeşil sebzeler
• Pekmez
• Yumurta
• Portakal, çilek ve greyfurt gibi c vitamini içeren meyveler
• Bitter çikolata
• Kabuklu patates

Bu besinler özellikle C vitamini kaynakları (örneğin portakal, çilek veya kırmızı biber) ile tüketildiğinde demir emilimi daha da artar. Ancak çay ve kahvenin demir emilimini azaltabileceği için, demir açısından zengin yemeklerin yanında içilmemesi tavsiye edilir​.

Demir Eksikliği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Demir eksikliği anemisi ne kadar sürede tedavi edilir?

Demir takviyesi ve diyet değişiklikleri ile birkaç ay içinde olumlu sonuçlar alınabilir. Ancak tam iyileşme süresi bireyin sağlık durumuna bağlıdır.

Demir eksikliği hangi vitamin eksiklikleriyle birlikte görülür?

Çoğunlukla B12 vitamini ve folik asit eksikliği de demir eksikliği olan bireylerde yaygındır.

Demir eksikliği kalıcı mıdır?

Demir eksikliği genellikle tedavi edilebilir. Ancak altta yatan bir sağlık sorunu varsa tekrarlayabilir.

Demir eksikliği cilt ve saç sağlığını nasıl etkiler?

Demir eksikliği, ciltte solgunluk ve saç dökülmesi gibi belirtilere neden olabilir. Demir seviyesi normale döndüğünde bu belirtiler iyileşir.

Demir takviyeleri yan etki yapar mı?

Demir takviyeleri bazı kişilerde mide bulantısı, kabızlık gibi yan etkilere yol açabilir. Bu durumlarda doktorunuzla görüşmeniz önemlidir.

Demir vücutta eksik olursa ne olur?

Demir vücutta eksik olduğunda, hücrelere oksijen taşıyan hemoglobin üretimi azalır. Bu durum yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, nefes darlığı, bağışıklık zayıflığı ve solgun cilt gibi belirtilere yol açar. Ayrıca, uzun süreli demir eksikliği kansızlık (anemi) gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Enerji metabolizması ve organların düzgün çalışması da olumsuz etkilenir.

Demir kaç olmalı?

Genellikle:

Hemoglobin: Erkeklerde 13.5-17.5 g/dL, kadınlarda 12-15.5 g/dL normal kabul edilir.

Ferritin: Kadınlarda 12-150 ng/mL, erkeklerde 12-300 ng/mL olmalıdır.

Serum Demiri: 60-170 mcg/dL arasında normaldir.

 

 

Detaylı bilgi için İç Hastalıkları (Dahiliye) kliniğinden destek alabilirsiniz.

Ekleme Tarihi: 26.11.2024
Güncelleme Tarihi: 26.11.2024
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu Tarafından Hazırlanmıştır