Alzheimer Nedir? Belirtileri, Evreleri ve Tedavi Yöntemleri

21 Eylül 2024

Alzheimer Nedir?

Alzheimer hastalığı, beyin hücrelerinin bozulmasıyla ortaya çıkan ilerleyici bir nörodejeneratif hastalıktır. Beyin hücrelerinin zamanla ölmesiyle hafıza, düşünme ve davranış işlevlerinde kayıplar yaşanır. Her yaş grubunda görülebilse de genellikle 65 yaş ve üzeri bireylerde daha yaygın görülür.

Alzheimer, demansın (bunama) en yaygın türü olup, tüm demans vakalarının %60-80'ini oluşturur ve bu nedenle demans hastalıkları arasında en sık rastlanılan form olarak kabul edilir. Ancak, her unutkanlık Alzheimer ile ilişkili değildir; bu hastalık, spesifik ve kalıcı bilişsel gerilemelerle tanımlanır.

 

Alzheimer Belirtileri Nelerdir?

Alzheimer başlangıcı genellikle yavaş olur ve ilk belirtiler çoğu zaman gözden kaçırılabilir. Alzheimer hastalığının ilk belirtileri genellikle kısa süreli hafıza kaybı, odaklanma zorluğu ve yön duygusunu kaybetme gibi semptomları içerir. Erken evredeki belirtiler, yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Ancak bu belirtiler ilerleyici olduğunda, hastalık fark edilmeye başlanır.

Hastalığın ilerlemesi ile birlikte görülen Alzheimer belirtileri şunlardır:

• Yakın dönem hafıza problemleri, günlük olayların unutulması.
• Yakın geçmişteki bilgileri hatırlamakta zorluk çekme (örneğin, önemli tarihleri unutma).
• Odaklanmada güçlük çekme.
• Finansal hesaplamalar ya da yemek tarifi gibi organize görevlerde zorluk.
• Daha önce rutinde yapılan işleri gerçekleştirememe.
• Günü, ayı, hatta yılı hatırlamakta zorlanma.
• Bulunduğu yeri ya da nasıl geldiğini unutma.
• Okuma güçlüğü, mesafe tahmin etmede zorluk.
• Derinlik algısında bozukluk.
• Sohbet esnasında doğru kelimeyi bulamama.
• Konuşmayı takip etmekte zorluk çekme ya da aynı soruları tekrar sorma.
• Sık sık eşyaları yanlış yerleştirme ve bulamama.
• Para harcama konusunda mantıksız kararlar alma.
• Kişisel bakım veya giyim gibi önemli kararları ihmal etme.
• Hobiler, iş veya sosyal etkinliklerden uzaklaşma.
• Aile üyeleri veya arkadaşlarla daha az iletişim kurma.
• Depresyon, kaygı, huzursuzluk, güvensizlik hissi.
• Karamsarlık, sinirlilik veya kolayca üzülme durumu.

Yukarıdaki belirtiler genellikle hastalığın başlangıç ve orta belirtilerini içerir. Alzheimer son evresi hastanın hafızasını tamamen kaybetmesi, aile bireylerini hatta kendisini tanıyamaması ve temel ihtiyaçlarını karşılayamayıp tamamen bakıma ihtiyaç duyması gibi ağır semptomlar içerir.

 

Alzheimer Evreleri

Alzheimer hastalığı, hafiften şiddetliye kadar ilerleyen çeşitli evrelerden oluşur.

 

Erken evre: Belirtiler genellikle hafif düzeydedir ve birey çoğu zaman bağımsız bir şekilde yaşamını sürdürebilir. Ancak hafıza sorunları ve yön duygusundaki zayıflık dikkat çeker.

Orta Evre: Hafıza kaybı ve bilişsel gerileme daha belirgin hale gelir. Kişi günlük işlerini tek başına yapamaz hale gelir ve bakım ihtiyacı doğar.

İleri Evre: Bu aşamada, kişi temel ihtiyaçlarını bile karşılayamayacak duruma gelir. Konuşma, hareket etme ve çevresiyle etkileşimde ciddi sorunlar yaşar. Tam bakım gerektirir.

Hastalığın bu evrelerinde ilerledikçe, hem hasta hem de bakım verenler için zorluklar artar.

 

Alzheimer Neden Olur?

Alzheimer hastalığının kesin nedenleri hala tam olarak anlaşılamamış olsa da, çeşitli faktörlerin bir araya gelerek bu hastalığı tetiklediği düşünülmektedir. Genetik yatkınlık, Alzheimer'ın oluşmasında önemli bir rol oynar. Özellikle bazı gen mutasyonları, Alzheimer riskini artırabilir.

Alzheimer hastalığının başlıca nedenlerinden biri, beyinde beta amiloid proteinlerinin birikmesidir. Bu birikim, sinir hücreleri arasındaki iletişimi bozarak beyin fonksiyonlarında ciddi aksamalara yol açar. Zamanla bu durum, beyin hücrelerinin sağlıklı bireylere göre çok daha hızlı ölmesine neden olur. Bu hücresel bozulmalar genellikle hafıza ve öğrenmeden sorumlu olan hipokampus bölgesinde başlar ve zaman içinde tüm beyne yayılır.

Beyindeki bu anormal değişiklikler, beyin dokusunun küçülmesine yol açar. Beynin küçülmesi, birçok önemli fonksiyonun kaybına sebep olur. Alzheimer’ın ilerlemesiyle birlikte, beyin hücreleri giderek daha fazla hasar görür ve beyin, normalden çok daha küçük bir hale gelir. Bu süreç, öğrenme ve hafıza fonksiyonlarını yöneten asetilkolin adlı önemli bir kimyasalın azalmasına neden olurken, glutamat seviyelerinin yükselmesine yol açar. Bu kimyasal dengesizlik, beyin işlevlerinin bozulmasını hızlandırır. Başlangıçta yalnızca öğrenme ve hafızayı etkileyen Alzheimer hastalığı, yıllar içinde ilerleyerek diğer zihinsel ve fiziksel yetenekleri de olumsuz etkiler.

Bunun yanı sıra, yaşam tarzı ve çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde etkili olabilir. Alzheimer nedenleri genellikle şunlardır:

• Ailede Alzheimer geçmişi olması
• ApoE-e4 geni taşıyıcılığı
• İleri yaş
• Down sendromlu olmak
• Yüksek tansiyon
• Tip 2 diyabet
• Yüksek kolesterol
• Geçmişte yaşanmış kafa travmaları
• Kötü uyku düzeni
• Sigara ve alkol tüketimi
• Obezite
• Dengesiz beslenme ve yetersiz fiziksel aktivite

 

Alzheimer Nasıl Teşhis Edilir?

Alzheimer teşhisinde kullanılan yöntemler şunlardır:

• Nörolojik klinik muayene
• Bellek testleri
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR)
• Pozitron emisyon tomografisi (PET)
• Elektroansefalografi beyin taraması (EEG)
• Ultrasonografi
• Kan testleri

Hastanın hafıza, dikkat, dil yetenekleri ve problem çözme becerileri değerlendirilir. Mini Mental Durum Testi (MMSE) veya Saat Çizme Testi, yaygın olarak kullanılan bilişsel değerlendirme araçlarıdır.

Aile geçmişinde Alzheimer olan bireyler için genetik testler önerilebilir. APOE-e4 gen varyantı, Alzheimer riskini artıran genetik bir belirteçtir. Ancak bu genin bulunması, kesin olarak hastalığın gelişeceği anlamına gelmez.

 

Alzheimer Tedavisi Nasıl Yapılır?

Alzheimer için henüz kesin bir tedavi bulunmasa da, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak ve semptomları hafifletmek amacıyla çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur.

Alzheimer tedavisinde öncelikli olarak kullanılan yöntem ilaç tedavisidir. Bu tedavi ile hastalığın neden olduğu hafıza kaybı, bilişsel gerileme ve davranışsal bozukluklar hafifletilebilir. Özellikle kolinerjik ilaçlar, beyindeki asetilkolin seviyelerini artırarak sinir hücreleri arasındaki iletişimi iyileştirir. Bu ilaçlar, Alzheimer hastalarında hafıza ve düşünme yeteneklerini desteklemeye yardımcı olabilir. Donepezil, Rivastigmin ve Galantamin gibi ilaçlar, hafif ve orta şiddette Alzheimer hastalığında yaygın olarak kullanılmaktadır. İleri aşamalarda ise memantin adlı ilaç kullanılır. Memantin, Alzheimer hastalarında görülen glutamat fazlalığını azaltarak beyin hücrelerini korur. Bu ilaçlar, hastalığın semptomlarını hafifletirken, bilişsel işlevlerin korunmasına da katkı sağlar.

Alzheimer tedavisinde sadece ilaçlar değil, aynı zamanda yaşam tarzı değişiklikleri ve bilişsel terapi de önemli bir rol oynar. Beyin egzersizleri, sosyal etkileşim ve zihinsel aktiviteler, hastaların bilişsel fonksiyonlarını korumasına yardımcı olabilir. Fiziksel aktivite, düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenme de Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlatabilir. Akdeniz Diyeti gibi omega-3 yağ asitleri ve antioksidanlar açısından zengin beslenme düzenleri, beyin sağlığını destekler. Bunun yanı sıra, düzenli sosyal etkileşim ve zihinsel uyarım, bilişsel fonksiyonları korumaya katkı sağlar.

 

Alzheimer Hastalarının Evde Bakımı Nasıl Olmalı?

Alzheimer hastaları için ev ortamının güvenli olması, bakım sürecinin temelini oluşturur. Hastalığın ilerleyen aşamalarında yön duygusu, hafıza ve karar verme yetenekleri azaldığı için evde bazı güvenlik önlemlerinin alınması şarttır. Kesici aletler ve kimyasal maddeler erişim dışı bırakılmalı, kaygan zeminler ve halılar düzeltilmeli, gece aydınlatması gibi düzenlemeler yapılmalıdır. Kapı ve pencereler kilitlenmeli ya da güvenlik alarmları yerleştirilerek hastaların izinsiz dışarı çıkmaları önlenmelidir. Evde alınacak bu güvenlik önlemleri, Alzheimer hastasının güvenliğini sağlayarak kazaların önüne geçer.

Evde Alzheimer hastası bakımı sırasında düzenli bir günlük yaşam programı oluşturmak da kritik öneme sahiptir. Alzheimer hastaları belirsiz ortamlarda kaygı ve karışıklık yaşayabilir, bu nedenle her gün belirli bir rutin takip edilmelidir. Yemek, uyku ve aktivite saatlerinin aynı saatte olması, hastanın gün içinde kendini daha güvende hissetmesini sağlar. Aynı zamanda, hastanın yaşadığı ortamda yön bulmalarını kolaylaştırmak için kapılara işaretler koymak ve odaların isimlerini belirtmek faydalı olabilir. Sakin ve tanıdık bir çevre yaratmak, hastanın kaygılarını azaltır ve kendini daha rahat hissetmesine yardımcı olur.

Beslenme, Alzheimer hastalarının evde bakımında öne çıkan bir diğer önemli faktördür. Hastalar, bazen yemek yemeyi unutabilir ya da yemek yeme isteği azalabilir. Bu durumda, kolay tüketilebilecek ve besin değeri yüksek yiyecekler sunulmalı, yeterli sıvı alımına dikkat edilmelidir. Alzheimer hastaları için Akdeniz Diyeti gibi antioksidanlar, omega-3 yağ asitleri ve vitaminlerle zenginleştirilmiş diyetler, beyin sağlığını destekleyebilir ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmada yardımcı olabilir.

Evde Alzheimer hastası bakımı sırasında, fiziksel aktivite de ihmal edilmemelidir. Düzenli egzersiz, Alzheimer hastalarının genel sağlığını korumada önemli bir rol oynar. Basit yürüyüşler, hafif germe hareketleri ve basit egzersizler, hem hastanın fiziksel aktivitesini sürdürmesine hem de zihinsel sağlığını desteklemesine yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra, müzik dinletmek, resim yapmak ya da hafıza oyunları gibi zihinsel egzersizler de bilişsel fonksiyonların korunmasına katkı sağlayabilir.

Alzheimer hastalarının sosyal etkileşim içinde bulunması, hastalıkla mücadelede önemli bir rol oynar. Alzheimer hastaları için sosyal çevre ve yakınlarıyla kurulan ilişkiler, hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerine yardımcı olabilir. Hastanın ailesi ve arkadaşlarıyla vakit geçirmesi, onun yalnızlık hissini azaltır ve psikolojik olarak desteklenmesine katkıda bulunur. Sosyal aktiviteler, hafıza ve iletişim becerilerini de güçlendirebilir.

 

 

Detaylı bilgi için Nöroloji kliniğinden destek alabilirsiniz.

Ekleme Tarihi: 21.09.2024
Güncelleme Tarihi: 21.09.2024
Emsey Tıbbı Yayın Kurulu Tarafından Hazırlanmıştır